ETİK 2. ÜNİTE

 ETİK TARİHİNDE ANA YAKLAŞIMLAR

1. Mutluluk ve hazzı temel alan yaklaşım
2. Erdemi temel alan yaklaşım
3. Faydayı temel alan yaklaşım
4. Metaetik yaklaşım

MUTLULUK VE HAZZI TEMEL ALAN YAKLAŞIM:

✅Mutluluk sorununu ilk ele alan kişi "Demokritos"tur.Aslen kendileri varlığın yapısı konusunda "atom" düşüncesini ortaya atan kişidir de,

✔ Demokritos'a göre  mutluluk ve haz nedir diye bakacak olursak;

• Kişinin "iç dinginliği"nin olması gerektiğini savunur
• Ona göre mutluluk ruh'tadır, (ruh'un sürekli iyi olma halinden bahseder)
• Yaşamı olabildiğince neşe ve en az sıkıntı ile geçirmelidir insan
• Düşünsel hazza duygusal hazdan daha çok önem veriyor.Ona göre mutluluk da mutsuzluk da  ruhta diyor,
• Bu yüzden de  Demokritos 

1. Duygulanımları yenmeliyiz                                                                                    *anestek
2. Ruh'ta hiçbir korkuya ,kaygıya,kuruntu ve tutkuya yer vermemeliyiz
3. Ölçülü ve dingin şekilde  yaşamayı başarmalıyız
4. Aklı ve düşünme gücünü geliştirmeliyiz diyor (ki bana göre de aynen böyle olmalıdır :))

❕Ona göre mutluluğu,"Ölümlü olmayan şeylerde aramak " sözü Demokritos söylemiş olsa da gerçekte de bu böyle bence de 👍👌

✔ Demokritos dışında bir de Sofistler var;Bunlar diyor ki , Bilgi görecelidir,Aynı zaman da "Erdem" konusuna da değinmişler ancak üzerinde pek durmamışlardır.Onlara göre "iyi yurttaş "olmak bir erdemdir.

✅ Sofistlerden bilginin göreceli olduğunu savunanlar ise; Protagoras & Gorgias tır.

✔ İyi ve mutlu yaşam için hazzı temel alan yaklaşımın ilk örneği "Kyrene Okulu"dur.(Hedonizm) Okulun kurucusu Aristippos tur 

 ✔ Okulun savunucularından  olan diğer kişi ise Epikouros tur.Ancak bunun farkı ;Her türlü hazza yönelmeyi doğru bulmaz ancak hazzı temel amaç olarak görür,Ve "Erdem"i de önemser,

✅Hazza dayalı mutluluğu eleştiren  Sokrates &Platon olmuştur.

ERDEMİ TEMEL ALAN YAKLAŞIM:

📌Tamamen hazzı ve hazza dayalı mutluluğu temel alan  yaklaşıma karşı çıkan ve genellikle onu eleştiren bir bakış açısı ortaya koymuşlardır.Temcilcileri

1. Sokrates
2. Platon
3. Aristoteles

✅Etik tarihinde "iyi" ya da "mutlu" yaşamanın ve "doğru eylemin" bilgi ile olan ilişkisini doğrudan ele alan filozof Sokrates'tir. (Yani etiğin kurucusudur.)

✔ Erdemi temel alan yaklaşıma bağlı okullar;                                                          *anestek

• Kynik okulu  (kurucusu: Antisthenes)
• Stoa okulu'dur. ( Kıbrıslı Zenon)

Kynik Okulu: Temsilcisi Sinoplu Diogenes'tir. Bu okula göre; "iyi"ve "mutlu" yaşamanın doğru eylemlerden geçtiği ve hazcılık karşısında bağımsızlaşmaktan geçtiği  hakimdir.Yani doğru eylemlere ise bilgi ile ulaşılabilinir.Erdem öğrenilebilinir.

 ***Kylik sözcüğü Kynosorges adından gelir ,Köpeksi gibi manaları da vardır.

Platon 'a göre : Platon doğru ve adil olmaktan bahseder ve kitabı olan "Devlet" te(Adalet) bundan sıklıkla bahseder ki; "Siyaset yaşamı" insanın en mutsuz olduğu "Tiran Ruhlu" insanın sürdürdüğü siyaset yaşamı olduğunu söyler. Ayrıca Platon a göre mutluluk  hazla değil,yalnızca erdemle ulaşılabilinen,sağlanabilinen bir şeydir.Ona göre iyi ve mutlu yaşamın koşulları,"ne haz peşinde koşmak","ne de acıdan kaçmaya çalışmak" değildir.Asıl yapılması gereken şey orta yolu (dinginlik) bulmaktır diyor,Platon'un yaşlılık dönemi eseri ise Yasalar'dır.(ve yine adalet ten bahseder)

Aristoteles'e göre: Ona göre erdemin "huylar","ruhun huyları","özellikleri" ama övülen özellikleri olduğunu belirtiyor.Ve Aristo erdemleri 

1. Düşünce erdemleri (Eğitimle oluşup gelişir)
2. Karakter erdemleri (alışkanlıklarla elde edilir)(etik erdemler) diye iki tür e ayırıyor.

Stoa Okulu: Temsilcisi ve kurucusu Kıbrıslı Zenon'dur.Diğer temsilcileri

1. Kleanthes
2. Khreyssipos
3. Panaitos
4. Poseidonios
5. Seneca
6. Epiktetos
7. Marcus Aurelius
8. Antoninus

*** Bu okulda Kylik okulunun düşüncelerini benimsiyor.Ayrıca  okula göre;bir doğa varlığı olarak insandaki temel yatkınlık,temel güdü sanıldığı gibi haz değil,tüm canlılarda görülen "kendini koruma güdüsü"dür.                                                                                                            *anestek

✅17.yy da erdemi temel alan yaklaşımı yansıtan filozof Reene Descartes 'tir  (Felsefeyi öğrenmek gerektiğini söyler ayrıca

•  görünüşte erdem ile asıl erdem ,
• bilgi kaynaklı olmayan erdem ile bilgiden gelen erdem den söz eder.

✅ 18.yy da etik soruları tarihsel arka planıyla yeniden ele alan kişi Kant'tır.Kant'ın etik görüşünün ana kavramları

• yasa
• ödev
• özgürlük
• iyi isteme

✅ 19.ve 20.yy da ise etik sorunlarını "değer ve değerler kavramları ve normlar" olarak öne çıkaranlar Schopenhauer & Nietzsche dir. Günümüzde ise değerler etiği temsilcileri

1. Max Scheller
2. Nicolai Hartmann
3. İoanna Kuçuradi

✅Aristoteles'in etik görüşününde "metafizik" bulduğunu öne süren filozof MacIntyre dir.

FAYDAYI TEMEL ALAN YAKLAŞIM:

✔ 18.yy da ortaya çıkmıştır. 

✔ Sanayi toplumu  ile gelen Refah  düşüncesi ile de yakından ilişkilidir.

✅Temellerini  Jeremy Bentham  tarafından atılmış;daha sonra James Mill & John Stuart Mill tarafından geliştirildi.

*** Bu bakış acısı ise; bir eylemin değeri,sağladığı fayda ile belirlenir.Bir eylemi doğru veya uygun kılan şey ,o eylemin olabildiğince çok sayıda insan için en yüksek düzeyde mutluluk sağlıyor olmasıdır.

METAETİK YAKLAŞIM

✓ 20.yy da ortaya çıkmıştır.

✔ Etiğin bir bilgi alanı olmadığını,olamayacağını ;dolayısıyla felsefe dışında tutulması gerektiğini savunanlar

1. H.Reichenbach                                                                                       *anestek
2. A.J.Ayer
3. R.Carnap
4. M.Schlick

✔ Etiğe bilgi alanı olma şansı verenler ise;

1. R.M.Hare
2. S.E.Toulmin
3. K.Baier
4. W.Frankena
5. K.Nielsen

*** Metaetik,etik sorunları çözümleyici ve eleştirel bir bakışla ele alır.

📌Herşeye rağmen etiğin bir bilgi alanı olarak kurulmasında en etkin olan yaklaşım "Erdemi temel alan yaklaşım "olmuştur.

 SORU:Aşağıdaki soru türlerinden hangisi Metaetik alanla ilgili değildir?

a) Dil

b) Mantık

c) Anlam

d) Temellendirme

e) Mutluluk

Kolay gelsin.Başarılar 😊