TÜRK SİYASAL HAYATI 7. ÜNİTE

 TÜRKİYE'DE ORDU-SİYASET İLİŞKİSİ 

TARİHSEL ARKA PLAN:OSMANLI DÖNEMİNDE ASKERİN SİSTEM İÇERİSİNDEKİ YERİ:

Yeniçeri Ocağı: l. Murat döneminde kurulmuş,İmparatorluğun değişik yerlerinden getirilen gençlerin müslümanca yetiştirilip oluşturulmuş(devşirme) bir ordudur.Osmanlı Devletinin temelini ve gücünü oluşturur.

Tımarlı Sipahiler:Osmanlı'da köylüler tarafından ekilip biçilen topraklar karşılığı alınacak vergileri toplayan,karşılığında  padişahın kendisi için takdir ettiği miktarda"cebeli" adı verilen silahlı ve atlı asker bulunduran  kişidir.Kendi bölgesinin kamu düzeni ve güvenliğinden sorumludur.

Vesayet:Hukuksal açıdan kendi çıkarlarını koruyacak yetkinlik düzeyinde olmayan kişilerin haklarının korunması için kendisine yardım edilmesi anlamına gelir.

 İlk Modernleşme Girişimleri: (Osmanlı Dönemi)                                 

• Mühendishane-i Berri Hümayun (1773)
• Mühendishane-i Bahri Hümayun (1793)
• Nizam-ı Cedit (Ⅲ.Selim)                                                                                 *anestek
• Yeniçeri Ocağının kaldırılması (Ⅱ.Mahmud)
• Asakar-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu ( Ⅱ.Mahmud)
• Zorunlu askerlik getirildi

Vakayı Hayriye :Yeniçerilerin tasfiye olayı,Osmanlı'nın  tamamen modern tekniklere uygun askeri birliklerin doğmasını sağlayan olay.

Militarizm:Toplumun askeri kurumlarda görülene benzer bir şekilde disiplinli ve adeta sürekli bir savaş tehditi altındaymış gibi örgütlenmesi,bu anlayışın uzantısı olarak da ordunun siyasal ve toplumsal hayat üzerindeki etkisinin artması durumudur.Askeri yönetimler ülkede militarist zihniyetin hakim olması için çaba sarfeder ve çocukluk döneminde itibaren  bu benimsetilmeye çalışılır.

Ⅱ.Meşrutiyet Dönemi:

1876'da Ⅱ.Abdulhamid'in tahta çıkmasıyla başlar,Bu dönemde ( İ.T.C) İttihat Terakki Cemiyeti etkindir ve isteklerini padişaha yaptırma konusunda etkin hale gelirler ,Bu durumun sıkıntıya girmesi üzerine 31 Mart Vakası ile padişah Ⅱ.Abdulhamid tahtan indirilerek yerine kardeşi Reşat ,Ⅴ.Mehmet getirilir.İstanbul'da sıkıyönetim ilan edilir ve askerin yetki alanı oldukça genişler.

Harekat Ordusu:1909'da 31 Mart Vakası'nı bastırmak için Selanik'te kurulan ordudur.Komutan Mahmut Şevket Paşa'dır.

Sopalı Seçim:1912'de parlamentonun feshi sonrasında yapılan seçimler tarihe "sopalı seçim" olarak geçer.Bu dönemde İttihatçılar  basın ve sivil toplum üzerinde baskı oluşturmaya başlamış ve seçimlerde hileye başvurmuşlardır.Ancak aynı zamanda halk tepkisi artmaya başlamış ve ordu içinde yarılmalar  giderek derinleşmiştir.Halaskar Zabitan grubu kurulur ve seçimlerin yenilenmesini talep ederler.Bu dönemde yenilgi ile sonuçlanan Balkan Savaşı İttihatçılara karşı tepkileri ayyuka çıkartmaya yetmiştir.

Babıali Baskını:"Enver Bey"in sadrazamlık makamını basıp Harbiye Nazırı Nazım Paşa öldürülünce bu olay tarihe bu şekilde geçer.İ.T.C yönetim süreçlerini büyük oranda ele geçirir.

Triumvira:İ.T.C'nin önde gelen üç ismi:

1. Enver                                                                                                                *anestek
2. Talat
3. Cemal Beyler...

✔️ İkinci Balkan Savaşınında galip çıkan Enver Bey "paşa" unvanı alır 👉 Harbiye Nazırlığı'na atanırken,Cemal Bey 👉 Bahriye,Talat Bey 👉 Dahiliye Nazırlığına gelir.

Balkan Savaşları:1912'de Yunanistan,Bulgaristan,Sırbistan,Karadağ aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açarlar ve Osmanlı'nın mağlubiyeti ile sonuçlanır.

 ✔️ Bu dönemde Birinci Dünya Savaşına ,Almanya'nın yanında Enver Paşa ,İTC'nin etkisiyle girmiştir.Ve bu hamle hem İttihatçıların dolayısıyla da Enver Paşa'nın ipini çekmeye yetmiştir.İlk defa bu dönemde  "ASKERİ VESAYET" olgusunun ortaya çıktığı söylenebilir.

TEK PARTİ DÖNEMİ:SİYASAL İKTİDAR-ORDU BİRLİKTELİĞİ:

Kurtuluş Savaşı yıllarında M.Kemal Paşa,hem subaylık hem de milletvekilliği yapan isimlerden,bu kimliklerin yalnızca birini tercih etmelerini ister,böylece  askerin siyasetten uzak kalması hedeflenir,bu süreçte 

• Kazım Karabekir
• Ali Fuat Cebesoy
• İsmet Paşa askerlikten istifa ederek siyasette devam etme kararı alırlar. Ve böylece Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulur.
• Fevzi Çakmak paşa ise orduda kalmayı tercih eder.

Takrir-i Sükun Kanunu:13 Şubat 1925'te başlayan Şeyh Sait İsyanını bastırmak için 4 Mart 1925'te kabul edilen bu kanundur ve bunun ardından 

• T.Ç.F kapatılır.
• İstiklal mahkemeleri yeniden aktif hale  gelir

Zorunlu Askerlik: Belirli bir yaş aralığındaki genelde erkek vatandaşların kendi isteklerine bırakılmadan bir süre için orduda görev yapmaya mecbur bırakılmasıdır.

✔️Atatürk'ten sonra Cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmuştur ve cumhur olduktan sonra yaptığı ilk icraatlardan birisi;

1.  Fevzi Çakmak'ı emekliye ayırmak olmuştur.
2. Kazım Karabekir'i yeniden siyasete çağırmak ve Meclis Başkanı yapmak
3. Ali Fuat Cebesoy'u Bayındır Bakanı
4. Rauf Orbay'ı önce milletvekili sonra Londra Büyükelçisi yapmıştır

Marshall Planı: ABD Dışişleri Bakanı "General George Marshall" tarafından  1948-1951 yılları arası Soğuk Savaşın etkisi ile ABD, Batı dünyası ile hareket etme kararlılığında bulunan devletlere mali destek sağlamak amacıyla  bir politika güttüğü yaklaşımdı.Türkiye ise "komünizm tehdidi"nin bertaraf edilmesi için bu yardımdan yararlanmıştır.

                                                                                                                                   *anestek

DARBELER DÖNEMİNİN BAŞLAMASI:DP İKTİDARI VE 27 MAYIS 1960 DARBESİ:

✔️1950'den sonra Cumhurbaşkanlığına DP

(Demokrat Parti) den 👉 Celal Bayar (Atatürk ve İnönüden sonra ilk kez sivil cumhurbaşkanı olmuştur.)

Başbakanlığa 👉 Adnan Menderes gelmiştir.

*** DP iktidarında asker-sivil ilişkileri bakımından en önemli noktalardan biri Türkiye'nin NATO'ya üye olmasıdır. "ŞİMAL YILDIZI" adı verilen 4500 kişilik tugayın (Kore Savaşına asker gönderilmesi üyeliğe girmeye sebep olmuştur)

NATO: Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü olan 4 Nisan 1949'da 12 ülke tarafından kurulan örgüt Sovyetler Birliği tehdidine karşı korunmak için üye devletlerin birlikte hareket etmesi ...

✔️ Kendilerine Milli Birlik Komitesi (MBK) adı veren subay grubu "27 Mayıs 1960"'da DP hükümetine karşı  komutanlığında Cemal Gürsel (Kara Kuvvetleri Komutanı) ile darbe başlatmışlardır.Darbe sonrası;

• Adnan Menderes ,Celal Bayar ,Rüştü Erdelhun ve DP yöneticileri tutuklanarak Yüksek Adalet Divan adıyla kurulan mahkemede Yassıada'da  yargılanırlar
• Adnan Menderes ,Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan idam edilirken,Bayar'ın 78 yaş a takılması ile idamından vazgeçilir   diğer idam  cezaları müebbete çevrilir .

*** 27 Mayıs yargılanmalarında sanıkların savunma haklarının ihlal edildiği,mahkeme heyetinin tarafsız davranmadığı,verilen cezaların haksız olduğu ve hukuksal bir temele dayanmadığı herkes tarafından bilinen bir gerçektir.Maalesef...

✔️ "İhtilalin kudretli albayı "sıfatıyla anılan Türkeş ve yanı sıra 14 kişi ( Milliyetçi-muhafazakar)MBK'dan o dönem aralarında ki çatlaklıklardan dolayı çıkarılır ve ülkeden uzaklaştırılarak Hindistan büyükelçiliğine gönderilir.

Milli Güvenlik Kurulu (MGK):1933 yılında  Yüksek Müdafaa Meclisi adıyla kurulan ve 1961 anayasında resmen ismi zikredilmiş ve anayasal statü kazanmıştır.Savunma ve güvenlik ile  ilgili kararların sivil ve askerlerin bir arada bulunacağı bir ortamda tartışılması ve  hükümete sunulmak üzere "tavsiye" niteliğinde  karar alınmasıdır.2002 'den sonra yetkileri daraltılmış ve sivil sayısı artırılarak Cumhurbaşkanının başkanlığında  2 ayda bir  düzenli toplantılar yapmaya başlamıştır.

27 Mayıs Darbesi Sonrası Yaşanan Gelişmeler:                                                           *anestek

1. Yeni bir anayasa hazırlandı (1961 Anayasası)                                                   
2. Cumhuriyet Senatosu kuruldu
3. Anayasa Mahkemesi kuruldu
4. MGK kurulup "tavsiye" niteliğinde görev tanımlandı

Albaylar Cuntası: Albay Talat Aydemir ve bir dizi subayın  demokrasiye geçişte erken davranıldığı,ülkenin kısa zamanda DP döneminin şartlarına geri döneceği iddiası ile başta Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay  olmak üzere ordu komuta kademesi üzerinde baskı yapması diye geçen olay."Harbiyeli Aldanmaz" paralosı ile de darbe girişimine kalkışmıştır.

OYAK:Ordu Yardımlaşma Kurumu...DP iktidarı zamanında ekonomik koşulların giderek olumsuz bir görünüm kazandığından yakınan askerler,iktidarı kendi ellerine alır almaz,emekliliklerinde ek gelir sağlayacak bir yardımlaşma sandığı oluşturmak amacıyla bu kurumu oluşturmuşlardır.

12 Mart 1971 Muhtırası:

Muhtıra:Bir kurumun ya da bir devletin başka bir kurumu veya devleti belirli bir konuda uyarmak amacıyla verdiği yazılı belgedir.

1960'lı yılların sonunda Türkiye'de sol hareketler yükselişe geçmiş ve şiddet içeren eylemler başgöstermiştir.Bu dönemde Adalet Partisi (AP) vardır.

• Memduh Tağmaç (Genelkurmay Başkanı)
• Faruk Gürler 
• Celal Eyiceoğlu            ＞ tarafından  muhtıra imzalanmıştır.
• Muhsin Batur

***Muhtıra,Demirel hükümetinin işbaşından çekilmesi ve ülkede yükselen anarşi ile baş edecek geniş tabanlı bir milli birlik hükümetinin kurulmasını talep ederler.Sonuç olarak 

• Demirel istifa eder,
• Dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay yeni hükümetin kurulması görevini CHP Senatörü Nihat Erim'e verir.(Kadroları AP üyeleri ile doldurur)

Sıkıyönetim: Olağanüstü halin ilanını gerektirecek sebeplerden daha vahim olaylarla karşılaşılması durumunda güvenlik ile ilgili sorumlulukların askeri mercilere geçmesi durumudur.Sıkıyönetim  16 Nisan 2017 tarihinde referandum ile mevzuattan çıkarılmıştır.

24 Ocak Kararları:

1. KİT'lerin özelleştirilmesi
2. Tarımsal desteklerin azaltılması
3. Türk Lirası ,ABD Doları karşısında devalüe edildi
4. Dış Ticaretin serbestleştirilmesi ve ithalatın önündeki engel kaldırıldı
5. Liberal ekonomiye geçişte en  önemli eşik oldu.

12 EYLÜL 1980 DARBESİ:DEMOKRASİYE YENİ BİR ARA:                                          

• Kenan Evren (Genelkurmay Başkanı )
• Nurettin Ersin ( KKK)
• Tahsin Şahinkaya (HKK)      ＞ tarafından yapılan darbedir.                                        *anestek
• Nejat Tümer (DKK)
• Sedat Celasun ( JGK)

✔️ Dönemin başbakanı Demirel ve ana muhalefet partisi lideri Bülent Ecevit ,Ankara ve İstanbul'un uzağındaki belirli bölgelere zorunlu ikamete  gönderilirler.Ancak dönemin siyasetçilerine doğrudan ağır cezalar verilmez.(idam gibi)

*** Darbede en dikkat çeken noktalardan birisi; 12 Eylül öncesi yaşanan terör olaylarının bıçak gibi kesilmesidir.

*** 1989'da Bayar'dan sonra ikinci sivil cumhurbaşkanı seçilen Turgut Özal bu süreçten sonra tarihe geçmiştir.

28 Şubat Süreci:Postmodern Darbe:

✔️ Dönemin koalisyon hükümetinde  RP  (Erbakan hoca) ve DYP (Tansu Çiller) vardır ve "dönüşümlü başbakanlık" modelini uygulamaktadırlar.Yani ; hükümetin ilk iki yılı RP,ikinci yarısında DYP başbakan olacaktır.

İnkılap Kanunları:İlk olarak 1961 Anayasına "Devrim Yasaları" adıyla giren İnkılap Kanunları,Anayasanın 174. maddesinde sayılan hukuki düzenlemedir.

*** 16 Ocak 1998 günü "laikliğe karşı eylemlerin odağı haline geldiği" gerekçesi ile RP'ye kapatma davası açılır ve aynı yıl içinde Fazilet Partisi (FP) adıyla  başka parti kurularak siyaset hayatına  devam edilir.

*** RP'nin iktidardan uzaklaşmasına sebep olan 28 Şubat süreci "postmodern darbe" olarak tarihte elzem bir şekilde yerini alır.Burada asker fiilen siyaseti eline almamış ancak uzaktan siyasetin kimyası ile oynamıştır ve hükümeti istediği gibi şekillendirmiştir."demokrasiye balans ayarı çektik" lafı ise Çevik Bir tarafından zamanın Genelkurmay İkinci Başkanı tarafından sarfedilmiştir.

2002 SONRASI VESAYETİN KIRILMASI VE DEMOKRASİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ:

✔️ 3 Kasım 2002 günü AK parti %34 lük oranla  tarihteki en ilginç sonuç ile birinci parti olarak hükümeti kurar. Başbakanı: Recep Tayyip Erdoğan  (siyasi yasaklı),dönemin cumhurbaşkanı;Ahmet Necdet Sezer'dir.Hükümeti kurma yetkisini Abdullah Gül'e verir.

                                                                                                                                      *anestek

*** Yeni hükümetin ilk icraatı: Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinde uygulanan olağanüstü hal uygulamasının kaldırılması olmuştur.

1. Jandarma Asayiş Bölge Komutanlığının işlevi sona ermiş (doğu bölgeleri)
2. MGK yapısı değiştirilmiş ( Adalet Bakanı'da MGK'ye üye yapılmış sivillerin sayısında artış yapılarak dengeye gidilmiş)
3. MGK Sekreterinin yetkileri sınırlandırılmış (Tarihte ilk defa  bir sivil Büyükelçi Yiğit Alpogan,Genel Sekreterliğe atanmış) toplantıları iki ayda bire düşürülmüştür
4. Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarına karşı yargı yolu açıldı
5. EMASYA ( Emniyet-Asayiş-Yardımlaşma Protokolü) 4 Şubat 2010 günü yürürlükten kaldırıldı
6. TSK İç Hizmet Kanununun darbelere gerekçe olarak gösterilen 35. maddesi değiştirildi.

EMASYA Protokolü:Kentlerde yaşanan kitlesel olaylarda askeri yetkililerin vali ya da kaymakamların  bu yönde talebine ihtiyaç duyulmaksızın re'sen devreye girebilmeleri anlamına gelir.

Yüksek Askeri Şura (YAŞ):Daha çok silahlı kuvvetler içindeki askerlerin terfi ve tayinlerini görüşme göreviyle bilinir.

15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi:

✔️1970'li yıllarından itibaren dini bir cemaat kisvesi altında  örgütlenen Fethullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması (FETÖ/PDY) ,zaman içerisinde başta silahlı kuvvetler ve emniyet teşkilatı olmak üzere kritik devlet birimlerine kendi elemanlarını yerleştiren bir terör örgütüdür.

• Milli Savunma Üniversitesi kuruldu (Kara,Deniz,Hava Harp Okulları yerine)
• Jandarma Genel Komutanlığı,İçişleri Bakanlığına bağlandı.
• Askeri Yüksek Yargı organları kapatıldı
• Milli Savunma Bakanlığı yapısında değişikliğe gidildi (sivil yönetici sayısında artış gibi)
• FETÖ/PDY ile ilişkisi olan askerlerin ordudan ihraç edilmesi sağlandı.

                                                                                                                                        *anestek

TÜRK SİYASAL HAYATI 6.ÜNİTE

TÜRK SİYASAL HAYATINDA DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ

✔️ Din ve Devlet arası ilişki çok boyutludur.Çok katmanlıdır.

✔️ Din ve Devlet arası ilişki tek yönlü değildir,karşılıklıdır.

✔️ Din ve Devlet arası ilişki durağan değildir

✔️ Din ve Devlet arası  çoğu zaman aynı anda birden fazla aktörün birbirinden farklı ve çatışan eğilim ve taleplerin karmaşık yapısı belirleyicidir.

✔️ Her toplumda Din ve Devlet ilişkisi farklı seyirler izleyebilir.

📚 Barrington Moore ➝ Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri...

Laiklik tipleri :

1. Din Devlet'in içiçe geçtiği bir hal olan tip,kral başpiskopozun elinden taç giyer (Birleşik Krallık)
2. Devlet bütün din ve mezheplere eşit mesafede durur. (Amerika Birleşik Devletleri)
3. Devlet bütün din ve mezheplere eşit mesafede durur ancak topluma daha iyi hizmet vermeleri için destek olmaktadır.(Almanya)
4. Dinsel sembol ve modeller bu tipte kamusal alandan dışlanmışlardır.Bireyin özel alanına mahsus bir muamele görür.(Fransa)
5. Kilise,siyasal alanı kontrol etme düşüncesinden vazgeçmiş ,sivil alanda temsil edilmeyi kabul etmiştir (İspanya & Polonya )
6. Halk ve kilisenin özdeşleştiği bir model olan tip, (Brezilya)
7. Ortodoks kilisesi,devletten ayrılmıştır. (Yunanistan)                                                       *anestek

❗ Türkiye,Fransa tipi laiklik modelidir.

Sekülarizm: Dinin  tüm toplum katmanlarından  etkinliğini  yitirmesi,Laikliğe göre daha geniş kapsamlıdır.

Laiklik:Din ve dünya meselelerinde kilisenin tek otorite  olmaktan çıkmasını simgeler.

Osmanlı Devletinde Reform Ve Sekülerleşme Süreci:

Din-ü Devlet:Dinin varlığını devam ettirebilmesi için devletin yaşamasının elzem olduğu görüşü hakimdir. (Osmanlı dön.)

                ✔️ Osmanlı'da  Avrupa'daki  din adamlarında olduğu gibi ruhbanlık yoktur

Osmanlı dönemi,dini hareketlerin kontrolü için alınan tedbirler

1. Sünni İslam empoze edildi,Şiilik göz hapsinde tutuldu.
2. Tehlike oluşturacak olanlar imparatorluğun uzak bölgelerine sürüldü.
3. Devletin kontrolünde bir elit tabaka oluşturuldu (ulema sınıfı)

Osmanlı klasik düzeninin bozulmasına yol açan sebepler:

1. Vergi toplamakta ve asker temin etmekten sorumlu kişilerin yolsuzlukları sonucu gelirlerin azalması
2. Ateşli silahların kullanımı
3. Yeni ticaret yollarının keşfi
4. Nüfus artışı ve şehirleşme sonucu tarımsal alandaki istihdamın düşüşü
5. Savaş giderlerinin artması
6. Yeni tüketim alışkanlıkları (kahve-şeker)

• 1840'da Ceza Kanunname-i Humayunu çıkarıldı
• Arazi kanunu çıkarıldı (Arazi Kanunname-i Humayunu)
• Mekteb-i Mülkiye-i Şahane kuruldu (İdari personel yetiştirmek için)
• Vilayet Nizamnamesi (Kadıların idari işlerine son vermek)
• Layiha (1914) Ziya Gökalp'in  İ.T.C (ittihat ve terakki  cemiyeti) için hazırladığı ve Jön Türklerin uyguladığı ,Şeyhülislam kabine dışına çıkarılmış,Şer'iye mah.şeyhülislamlıktan ayrılıp adalet bakanlığına bağlandı,medreseler şeyhülislamlıktan alınıp eğitim bak.idaresine bırakıldı.

Cumhuriyet Döneminde Din-Devlet İşleri:

1. Tek parti döneminde Din-Devlet ilişkileri                                                         *anestek
2. Çok parti döneminde Din-Devlet ilişkileri
3. 2002'den günümüze Din-Devlet ilişkileri

✔️ Osmanlı Meclisi 28 Ocak 1920'de Kurtuluş Savaşı'nın manifestosu niteliğinde kararlar almıştır.

Tek Parti Dönemi : 1923-1946 yılları arasını  kapsayan dönemdir.Bu dönemde sadece Halk Fırkası  adı ile kurulan ve öncesi Cumhuriyet Halk Fırkası ve sonrasında Cumhuriyet Halk Partisi)(CHP) nin olduğu kısa süreli Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası nın oluşumuna izin verilen ancak sonrasında Şeyh Said isyanını bastırmak üzere çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu doğrultusunda irticai faaliyetlere destek olduğu  gerekçesi ile kapatılmıştır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları:

1. Kazım Karabekir başkanlığında  (17 Kasım 1924)
2. Ali Fuat Cebesoy
3. Adnan Adıvar
4. Rauf Orbay
5. İsmail Canbolat
6. Feridun Fikri Düşünsel
7. Sabit Sağıroğlu
8. Refet Bele
9. Rüştü Paşa

• 1 Kasım 1922 Saltanatın ilga edilmesi
• 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin ilanı
• 3 Mart 1924 Halifeliğin ilga edilmesi (en kritik hamle )
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu
• Şer'iye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı
• Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.
• 1925 yılında fes giyme yasaklandı ve şapka kanunu
•  Tekke ve zaviyelerin kapatılması
• 1926 'da  Batı'nın takvim ve saatinin kabulu
• 1928 'te Devletin resmi dini İslam'dır  ibaresinin kaldırılması
•  Latin harflerinin kabulü
• 1931'de Batı ağırlık  ve uzunluk ölçülerinin kabulü
• 1932  yılında ezanın Türkçeleştirilmesi
• 1937'de Laiklik ilkesi Anayasa'ya ilave edildi.                                                   *anestek

👎 Tek parti dönemi  yapılan bu reformlar ve sekülerleşme sonucunda  , din ve dinle ilişkili kurum ve gruplar ciddi baskı altına alınıp  küstürülmüş İslami muhalefet suskunluğa bürünmüş  sonuç olarak  yeraltına inme eğilimi gerçekleşmiştir ancak  yine de halk ve din arası irtibatın kesilmesine yani bağın kopmasına ,yapılan müdahaleler yeterli olmamıştır.

Çok Partili Hayat: Laiklik İlkesine Sadakat ile Dini Hoşgörme Arasında: 1947 yılında 7. Chp Kongresi'nde dinin ihmal edildiğini ve toplumsal pekiştirici olduğu ilkesi açıkça tartışılıp öne sürülmüştür.Bu dönemde Tek parti döneminde ki uygulamalardan vazgeçilmiş ve daha ılımlı bir yaklaşım sergilenmiştir.(Örneğin;İmam-hatip kurslarının yeniden açılması,hacca gideceklere ilk defa döviz müsaadesi verildiği,üniversitelerde İlahiyat Fakültelerinin açılması gibi)

 ✔️ DP (Demokrat Parti) bu dönemde başa geçmesi ile laiklikten ödün verilmeyen ancak din ile ilişkilerde hoşgörülü bir tutum sergilenmiştir. Örneğin;İlk icraat olarak rahatsızlık duyulan ezanın türkçe okutulması kanunu 14 Haziran 1950 Den itibaren yeniden Arapça okutulmasına karar verdirilmiştir.

✔️ 1950-1960 yılları arası dönemini niteleyen temel özellik : dine yönelik belirgin hoşgörüdür. !

Ticanilik : Ahmet Teycani tarafından 1216'da  kurulan ve Arapça ezan okumanın yasak oldugu zamanlarda  kamuya açık yerlerde arapça ezan okumaları ve Atatürk heykellerine saldırı gibi faliyetleri ile tanınırlar.Ve haklarında  1951'de "Atatürk Aleyhinde İşlenen Suçlar Hakkında Kanun"çıkarılmıştır.

✔️ 1950 ile başlayan dini dirilişin 1970'lerin başında ilk olarak

 * Milli Nizam Partisi (MNP)sonrasında 

 * Milli Selamet Partisi (MSP)

 * Refah Partisi                                         ＞ Necmettin Erbakan 

 * Fazilet Partisi

 * Saadet Partisi 

Nakşibendilik: Muhammed Bahauddin Nakşibend tarafından 1389'da kuruldu."Halidiyye" kolu  yaygındır.Ağ  ya da şebeke kurma prensibine sonuna kadar sağdık bir operasyonel kod'a sahiptir.

Nurculuk: Said-i Nursi tarafından 1878-1960 yılları arasında oluşan bir cemaattir.Milli mücadeleye destek vererek Mustafa Kemal ile sıkı ilişkileri olduğu biliniyor,İslam'ın bilim ve akıl ile çelişmediğini ısrar ve önemle üzerinde durur  (kesinlikle haklı) ve Kuran-ı Kerim'in ayetleri tefsire dayalı külliyatı vardır.

• Yeni Asyacılar                                                                                           *anestek
• Okuyucular
• Yazıcılar
• Med-Zehra gibi gruplara ayrılırlar

Süleymancılık:1888-1959 yılları arasında Süleyman Hilmi Tunahan Nakşibendi geleneğinden yetişen bir din aliminin etrafında şekillenmiş cemaattir.Daha çok eğitim alanında yani  kurslar açmak gibi çalışmaları vardır.

✔️ Bu cemaatler dışında dini yayıncılık yapan şairlerimiz de vardır;

• Necip Fazıl Kısakürek
• Sezai Karakoç
• Nuri Pakdil
• Alaaddin Özdenören
• Cahit Zarifoğlu
• Erdem Beyazıt

*** 28 Şubat 1997 'de  RP(Refah Partisi) ve Tansu Çiller koalisyonunda  RP laikliği ihlal ettiği gerekçesi ile  alınan karar ile  16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesince kapatılmıştır. (28 şubat Darbesi) Bu olayın arkasından başörtüsü sorunu ülkenin gündemine bomba gibi düşmüş benim gibi bir sürü kişi madur edilmiştir 👎😠

*** Türk-İslam Sentezi ilk defa 1972'de  "İbrahim Kafesoğlu "tarafından dile getirilmiştir. !

*** 1997-2000 arasında  zorunlu eğitim sekiz yıla çıkarılıp (1997 ) imam hatip liselerinin orta kısımları kapatıldı,1999'da uygulamaya koyulan katsayı uygulamasına geçildi ve böylece imam hatiplilerin ilahiyat  fakültesi dışında bir yerlere yerleştirilmesi zorlaştırıldı 👎😠

2002'den Günümüze Din-Devlet İlişkileri:

***İlk yapılan icraat başörtüsü sorununu halletmek oldu, ikincisi; 4+4+4 zorunlu eğitim modeli 12 yıl olacak şekilde ortaokul ve liselerde seçmeli Kuran-ı Kerim ve Peygamberimizin hayatı gibi dersler müfredata koyuldu. Katsayı sorunları çözüldü.

*** 2007 / 2010 / 2017  referandumlara gidilerek yasal düzenlemeler yapıldı.

*** Fetö olayı'nı da unutmamak gerek (15 Temmuz 2016) 👎😠

📚 Şerif Mardin 👉" Türkiye'de Din ve Siyaset"  adlı kitabı                                        *anestek

                           👉" Mahalle baskısı "kavramını ortaya atan kişidir.

TÜRK SİYASAL HAYATI 5. ÜNİTE

 İDEOLOJİK ÇEŞİTLENMELER VE TOPLUMSAL HAREKETLER

İdeoloji: Bir düşünce dizgesinden beslenmekle beraber bir siyasal duruş,pozisyon,eylem planı,hatta yol haritası çizer." en iyi yol" un hangisi olduğunu anlatır.

Osmanlı Döneminde  (19.yy da ) çıkan ideolojiler

1. Milliyetçilik
2. Osmanlıcılık
3. Panislamizm     ＞   Ortak gaye Osmanlı birliğini korumaktır.
4. Turancılık
5. Türkçülük

Milliyetçilik:  ✓" Her milletin bir devleti olması" fikrini temsil eder,

                       ✓ Emperyal gelenekteki Teba/ Hükümdar ikiliğini sarstı

                       ✓ Tepki olarak "İmparatorluk vatanseverliği" kavramı ortaya atıldı. ❗

Osmanlıcılık:  ✓  "1.Meşrutiyet" döneminde etkili olmuştur.

                        ✓ Osmanlı sınırları içerisindeki bütün milletleri dil,din,ırk farkı gözetmeksizin aynı hak ve yetkilere  sahip kılarak birlik ve bütünlüğü sağlamak amacı vardır.

Panislamizm: ✓ "Din"i merkeze koyan bir ideolojidir.

                       ✓ Müslüman liderlerin en çok tuttukları ideolojidir (။.Abdulhamid)

Türkçülük :    ✓ Osmanlıcılık  ve İslamcılık akımlarına karşı                                              *anestek

                           👉Yusuf Akçura ➝ 📚Üç Tarz-ı Siyaset 

                           👉 Ziya Gökalp  tarafından ortaya atıldı.

Turancılık :   ✓ 1912-1930 yılları arasında Türkiye'nin en etkili siyasi ideolojik düşüncesidir.

                       👉 Ziya Gökalp (İttihat ve Terakki hareketinin ideoloğu) ➝ 📚 Türkçülüğün Esasları

     adlı kitabında turancılığı "uzak ideal/mefkure" olarak niteliyor...

                      👉 Ömer Seyfettin 

                      👉 Mehmet Emin Yurdakul  (Turan sözcüğü yerine Vatan  sözcüğünü kullanan kişidir)

                      👉 Hüseyin Nihal Atsız (en radikal Türkçü-Turancı)

                      👉 Reha Oğuz Türkkan

                      👉 Fethi Tevetoğlu 

                      👉 Ahmet Ağaoğlu

                      👉 Halide Edip Adıvar    ＞  Turancılık ideolojisini terk ettiklerini beyan edenler...

                      👉 Yusuf Akçura

✅İttihat ve Terakki cem.siyasi gelişiminde etkili olan iki ideoloji

1. Türkçülük
2. Turancılık

Cumhuriyet Dönemi :Resmi İdeolojinin İnşası:

1. Kemalizm

Kemalizm:  "Ulusal modernleşme ve ulus devlet" i idealize eden bir ideolojidir.

• Cumhuriyetçilik
• Halkçılık
• Devletçilik
• Milliyetçilik       ＞   ilkeleri ile kendini tanımlar.
• İnkılapçılık
• Laiklik

 ✓ Kanun ve yasalara bağlı meşru,yet anlayışı

✓ Ümmet toplumundan  bir ulus devletine geçiş

✓ Teba/halk /kral / sultan ikiliğinden oluşan siyaset yerine ulusal egemenlik inşa etmek

✓ Dini yaklaşımdan çok,pozitif anlayışa geçmek     gibi bu dört teorik varsayım üzerine kurulmuştur.

Anadolucuk:

✓ 1923-1925 yılları arasında ilk ortaya çıkan bu hareket 👉 Mükrimin Halil Yinanç ve onun çıkardığı Anadolu dergisi etrafında oluşmuştur.                                                                    *anestek

1. Mavi Anadoluculuk
2. İslamcı Anadoluculuk
3. Türkçü Anadoluculuk   

Mavi Anadoluculuk:  ✓ Batılılaşma öze dönmektir der

                                   ✓ İslami öğeler yerine ,anadolu motiflerine ağırlık verir

                                   👉Sebahattin Eyüboğlu

                                   👉 Halikarnas Balıkçısı

                                   👉 Melih Cevdet Anday

                                   👉 Azra Erhat

İslamcı Anadoluculuk: ✓ 1939 sonrası ortaya çıkmıştır

                                    👉 Hüseyin Avni Ulaş

                                    👉 Nurettin Topçu 

Türkçü Anadoluculuk :✓ Anadolu'yu dünyaya değil,"öze" ve "yerel olana" açılan bir kapı olarak gören düşüncedir.       👉Remzi Oğuz Arık

✅ Türkiye'de 2000'li yıllarda sol ideolojiye daha yakın ,kendini sağ milliyetçilikten ayırt eden "Ulusalcılık" akımı ortaya çıkmıştır.

Batıcılık,Çağdaşlaşma ve Modernizm :

✓ Batı  hem gelişme  arası hem de bir tehdit kaynağı olarak görülmüştür. (Batılılaşma)

✓ Çağın gelişmelerine açık olmak ve uyum sağlamak olarak görülen kavram ise batılılaşmadan daha  kabul edilebilir bir kavram olmuştur (çağdaşlaşma)

✓ Modernizmin temelde dayandığı iki anahtar kavram,yenilik ve değişimdir.

Muhafazakarlık :

✓ 1950 sonrası...

✓ Düzeni korumak,varolanı muhafaza etmek,Değişime kuşku ile bakar.

✓ Muhafazakarlığın ilk savunucusu Edmund Burke 'dir.

✓ Gelenek çok önemlidir.

✓ Amaç bilim ve maneviyatı dengeli bir şekild bir arada tutabilmektir.

1. Kültürel muhafazakarlık
2. İslamcı muhafazakarlık
3. Milliyetçi muhafazakarlık

Kültürel muhafazakarlık:  👉Mustafa Şekip Tunç                                                                *anestek

                                          👉 İsmail Hakkı Baltacıoğlu

                                          👉 Peyami Safa 

                                          👉 Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu   ＞ Geçmiş kültürlerin yok oluşa terk edilmemesi, dinin ve kültürel kurumların toplumsal yaşam için işlevsel oldugunu savunurlar.

                                          👉 Yahya Kemal

                                          👉 Ahmet Hamdi Tanpınar 

İslamcı muhafazakarlık:  ✓ Dini duygu ve anlayışa çok yer verirler.

                                         👉 Sait Halim Paşa

                                         👉 Ahmet Cevdet Paşa

                                         👉 M.Akif  (Ümmet kavramını kavim kavramının önüne geçirmiştir)

                                         👉 Necip Fazıl Kısakürek ("Muhafazakar Demokrat" kesimi derinden etkilemiştir)

Milliyetçi muhafazakarlık: ✓ Milli duyguları çok önemserler.

                                            ✓ İdeolojiler üstü olarak nitelendirirler

                                            ✓ "milli öz","milli bünye","milli hissiyat" gibi kavramlar

                                             👉 Nurettin Topçu

                                             👉 Mümtaz Turhan

                                             👉 Erol Güngör

                                             👉 Samiha Ayverdi

                                             👉 Ekrem Hakkı Ayverdi

Siyasal İslam:

1. nesli ➝ 1908 devrimi / ॥. Meşrutiyet ile başlar ve Cumhuriyet dönemi çok partili hayata geçiş ie sonlanır.

2.nesli ➝ Milli Nizam Partisi'nin faaliyete geçmesi ile 

✅ 12 eylül 1980 darbesi sonrası   ➝ "Türk-İslam Sentezi " (Müslümanlığı bir üst kimlik olarak tanmlar)   👉 Turgut Özal dönemi

Sol ve Sosyalizm: 

Solculuk:Mevcut sosyal hiyerarşiyi,eşitsizliği kaldırmak isteyen ve zenginliğin ve imtiyazların adaletli dağılımını destekleyen politik harekettir.

• TKP (Türkiye komünist partisi)                                                                                     *anestek
• TİÇSF (Türkiye işçi ve çiftçi sosyalist fırkası)

✓ Evrenselcidir ve seküler bir toplumsal yapıyı savunurlar.

✅ 1950 'de kurulan tek yasal sosyalist parti  ➝ Vatan partisi'dir (Dr.Hikmet Kıvılcımlı)

TİP: (Türkiye işçi partisi)

✓ 13 sendikacı tarafından  14 şubat 1961'de kurulmuştur.

✓ Mehmet Ali Aybar

✓ Anti emperyalist'dir

 ✓ Barışcıl ve bağımsız bir dış politika benimser

Türk Barışseverler Cemiyeti:

✓ Behice Boran

✓ Türkiye'nin Kore'ye asker göndermesini ve Nato'ya girmek istemeleri kınamasıyla dikkat çekerler.

Yön Hareketi: 

✓ 1960-1980 arası

✓ Dönemin entellektüellerinden destek almıştır.

✓ Doğan Avcıoğlu ➝  📚 Türkiye'nin Düzeni 

Liberalizm:

✓ 17.yy da ortaya çıkan bireyselciliği,bireysel hak ve özgürlükleri,özel mülkiyeti ve devlet müdahaleciliğinden uzak serbest piyasa sistemini temel alır.

✓ Bırakınız yapsınlar.. Bırakınız geçsinler sloganı ile ünlüdür.

✓ Adam Smith ➝  📚 Ulusların Zenginliği (Liberal kavramı ilk kullanan kişi)

✓ Liberal sıfstını ilk ve halen tek kullanan parti 1994 yılında kurulan "Liberal Parti'dir.Daha sonra Liberal Demokrat Parti olmuştur.

• Avukat Kazım Berzeg
• Mustafa Erdoğan
• Atilla Yayla

Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm:

✓ 1981-1984 yılları arası..

✓ Mevcut erkek egemen yapıları sorgulayan bir yaklaşımdır.                                           *anestek