KÜLTÜR TARİHİ 4. ÜNİTE

ANADOLU ORTAÇAĞI-SELÇUKLU AYDINLIĞI

✅Tarih geleneği, Anadoluda'ki Türk varlığını, Selçuklular ile başlamıştır. 11.yy ortalarından 13. yy sonlarına kadar bu etki görülür.

✅Çok parçalı ve heterodoks (kabul edilmiş din kurallarına aykırı) bir Anadolu kültürü hakimdir.

✅Dönemin veziri Nizamülmülk'ün Siyasetnamesi önemlidir. (Hükümdarların sahip olması gereken özelliklerini,saltanatın koşullarını ve kurallarını anlatır.)

Selçuklu Camileri:

• Saraylardan önde gelen yapılardır
• Toplumsal ve siyasal merkez konumundadırlar
• Sultan ve Emir adına hutbe okunur
• Ekonomik güç ve prestij göstergesidir
• Her türlü devlet toplantıları burada yapılır

Özellikleri:

• Enlemesine gelişir
• Çok destekli
• Düz çatı ile örtülü sade bir yapıdır

👉 En  önemlisi Ulu Cami'dir.(Çok destekli bir iç mekan,içte mihrap zengin süsleme envanterlere sahiptir.)

👍 Mihrap önünde fazla büyük olmayan bir kubbe bu yapı tipini diğer İslam ülkelerindeki uygulamalardan ayıran en büyük özelliktir.                                                           *anestek

Selçuklu Medreseleri:

• Darulhadis (Hadis öğreten)
• Darulkura (Kur'an okuma yöntemleri)
• Darulşifa (Sağlık ve tedaviz hizmetleri)
• Bimarhane (Ruh ve sinir hastalıkları tedavisi)  gibi işlevleri bünyesinde bulundurur.

Özellikleri:

• Yüksek duvarlarla dışa kapalı
• Küçük pencereli
• Giriş cephesinde gösterişli bir taçkapıya sahiptir.
• Kapalı ve açık avlulu diye ikiye ayrılır

1. Konya Karatay Medresi
2. İnce Minareli Medrese     kapalı avlulu dur.

Açık avlulu medreseler ise;

1. Sivas Çifte Medrese
2. Erzurum Yakutiye Medresesi dir.

Kervansaraylar: 

✓ Yol üzerine inşa edilen bu yapılar dinlenme,yolcuları ve ticari eşyayı koruma üzerine yapılmış yapılardır.İç kısımlarında

• Koğuşlar
• Depolar
• Nalbant
• Berber
• Hamam
• Bakım üniteleri
• Mescid   bulunur.

✅Kökeni " Ribat" adı verilen yapıya dayanır. Eskiden ribatlar daha çok Karakol ve ordugah işlevi görmüştür.Sınır bölgelerine kurulurlar.Daha sonraları ticari konaklama yerleri haline dönüşmüşlerdir ve ipek yolu üzerindedirler.                                                                               *anestek

Künbetler:

✓ Karahanlı'lardan Osmanlı'ya kadar uzanır.Aynı zamanda "kurgan" diye de geçer,

✓Üstü koni veya piramid örtüyle kapatılan yapılardır

✓Bu yapıların altında ölen kişi mumyalanması için ölü odaları vardır.

✓İslam inancına ters düşer ve İslam kültüründe görülmemekle birlikte Abbasi halifesi "El-Muntasır"'ın Samarra'da yaptırdığı Kubbetüs Süleybiye yeterince düşündürücüdür.

Anadolu Türk Süslemeleri,Ejderler ve Çiçekler:

• Asya etkisi
• Asya hayvan üslubu
• Bizans etkisi    görülür

✓ Bitki motiflerinde ➝ Akantus (kenger) yaprağı ve Rumi çok yaygındır.(Tombulca bir virgüle benzer,yay biçiminde kıvrılmış bir damla formuna benzer)

Bilim,Edebiyat,Felsefe:

1. Gazali (Şer-i hükümleri mantığa dayandırmak ister,İbn-i Rüşt tarafından eleştirilir)
2. Ömer Hayyam (Rubai'leri çok meşhurdur.Matematikçidir)
3. Mevlana Celaleddin Rumi 

• Mesnevi   (farsça yazılmış-25618 beyittir,)
• Divan-ı Kebir

     4.Hacı Bektaş-ı Veli (Yeniçeri ocağının simgesidir)

• Makalat (40 makamdan bahseden tassavvufi kitap)                  

    5.Yunus Emre

• Divan (aruz ve hece ölçüsü ile yazmıştır)                                                 *anestek
• Risalet_ün Nushiyye (nasihatlar kitabı)

     6.Battal Gazi

• Battalname 

SORU: Tarih geleneği,Anadolu da kurulan Selçuklu devletine aşağıdaki isimlerden hangisini vermiştir?

a)Selaçika-i Rum

b)En Natus

c) En Natulus

d)Diyar-ı Arap

e)Memalik-i Arap

Kolay gelsin.Başarılar 😉