KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ 4. ÜNİTE

-

KLASİK SOSYOLOJİDE YEMEL YAKLAŞIMLAR-II:EMİLE DURKHEİM

🌱 Sosyoloji'yi bağımsız bir disiplin olarak kurma ve ona bilimsel statü kazandırma konusunda çalışmıştır.
🌴 Pozitivist'tir
🌴 Marx'ın tersine işbirliğini savunur.
🌴 Sosyolojinin çalışma alanı ona göre ;Toplumsal Olgular'dır.

1. Maddi toplumsal olgular

• Toplum
• Toplumun yapısal bileşenleri (kilise,devlet)
• Toplumun morfolojik bileşenleri (nüfus dağılımı vs.)

     2.Maddi olmayan toplumsal olgular

• Ahlak
• Kolektif bilinç
• Kolektif temsiller ve eğilimler

👉Maddi olgular,maddi olmayan toplumsal olguları etkiler.!

Toplumsal bir olgu nedir?

Toplumsal olguyu diğer olgulardan ayıran iki ayırıcı nitelik vardır:

1. Bireylerin bilinçleri dışında gelişir
2. Kendilerini bireye zorla kabul ettirirler.

• Dışsallık
• Kısıtlayıcı   özellikleri vardır.

👉Toplumsal olgular içselleştiği ölçüde bireylerin davranışlarını belirlemektedir.

Toplumsal olguların gözlemine ilişkin kurallar:

1. Her türlü peşin hükümden sistematik olarak kopmak gerekir
2. Ele alınan toplumsal olguyu muhakkak tanımlamak gerek
3. Olguları kendi tekil ve değişken görünümlerinden  soyutlayarak incelemek gerekir.

Normal ile patolojik olanın ayrımına ilişkin kurallar:

1. Bir olgunun normal sayılmasının temel nedeni onun sıklığıdır.
2. Belirli bir oranın dışında seyreden suç ise patolojiktir.

Toplum tiplerinin belirlenmesine ilişkin kurallar:

1. Tek parçalı 

• horde(ilkel toplum)-klan (en basit toplum)-site 

Daha önce hiçbir parçalanmanın izini taşımayan sadece var olan haliyle tek bir parça olan toplumdur.

     2. Çok parçalı toplumlar (Avustralya kabileleri)

Toplumsal olguların açıklanmasına ilişkin kurallar:

1. Bir toplumsal olgunun nedeni ancak başka bir toplumsal olguda aranmalıdır.

• Nedensellik
• İşlevsellik  yöntemleri kullanılır.

👉Durkheim işlevselci(fonksiyonalist) olarak adlandırılan bir toplum modeli benimsemiştir.

👉Toplumsal olguların incelenmesinde "deneyleme yöntemi" kullanılmaz ,onun yerine " birlikte değişim yöntemi " kullanılır.

• Durkheim'e göre insanlar temel ihtiyaçlarını karşılasalar bile tatmin olmazlar.insanlar bencil dürtülere ve tutkulara sahiptirler.

Toplumsal İşbölümü:

Farklı ama bir bütün içindeki faaliyetleri yerine getiren kişi ya da grupları koordine etmeyi sağlayan,istikrarlı bir düzenlemeyi anlatır. Maddi nitelikte bir toplumsal olgudur.

1. Mekanik dayanışmacı toplum

• işbölümü oldukça sınırlı
• sanayi öncesi toplumlarda görülür
• kolektif bilinç oldukça gelişmiştir
• ahlak sistemine kuvvetli bağlandıkları için hukukları cezalandırıcı hukuktur.

     2.Organik dayanışmacı toplum

• işbölümü yogundur
• modern toplumlarda görülür
• konsensus gelişmiştir
• kolektif bilinç zayıftır
• onarıcı-iade edici hukuk vardır

Kolektif bilinç: Bir toplumda yaşayan bireylerin ortak inanç ve duygularıdır.

Dİnamik yoğunluk:Bir toplumdaki insan sayısını ve insanlar arası etkileşim miktarını ifade eder.

Anomi:Toplumsal geçiş dönemlerinde normların olmadığı ya da görece normsuzluk durumudur.

İntihar olgusu:Durkheim'a göre sosyolojik bir olgudur.Toplumsal dayanışmanın çok yüksek veya düşük olduğu yerlerde bağımlılık ve özerklik ilişkisindeki dengesizliğin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

• Katolikler ve yahudilere oranla :protestanlar'da
• Evlilere oranla:bekar erkeklerde
• Köydekilere oranla:şehirde yaşayanlarda   daha sık görülür.

👉Durkheim'a göre intihar :Maddi olmayan bir olgudur.Yani;

• Kolektif bilinç
• kolektif temsiller
• kolektif eğilimler   gibi sebeplere dayanır.

İntihar tipleri

1. bencil                                                             
2. anomik                                               
3. özgeci
4. kaderci                               

Bencil ve anomik intihar tipleri: Toplumsal bağların zayıf olması ile alakalıdır.Modern endüstriyel toplumlarda görülür.

Özgeci ve kaderci intihar tipleri: Geleneksel toplumlarda görülür.Özgeci aşırısı bütünleşme olduğunda ,kaderci ise daha çok köleler arasında yaygındır.

Din olgusu:Durkheim'e göre din yüce bir tanrıya inanmak değil,kutsal sayılana inanmaktır.Ona göre dinin kaynağı ,kolektif bilinç'tir.Yani toplumdur.

Totemizm:Çevredeki özel şeylere,hayvanlara,bitkilere,özel yerlere ve nesnelere tapınmayı ifade eder.En ilkel ve en basit din biçimidir.

KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ 3.ÜNİTE

KLASİK SOSYOLOJİDE TEMEL YAKLAŞIMLAR-KARL MARX

• Tarihsel materyalist yaklaşımı savunur
• Diyalektik düşünceyi savunur.

👉Diyalektik düşünceyi ilk kullanan kişi "Heraklit"tir.

  Ona göre ;Evrendeki her şey,her nesne sürekli bir hareket,oluşum ve değişim içerisindedir.Evrenin temel yasası çatışma-çelişmedir.

Diyalektik kavramın dört yasası

1. bütünlük
2. çelişme
3. hareket
4. nitel değişme

Diyalektik düşünceyi ,tarihsel bir süreç olarak 

• ilk tez (komünal )
• anti-tez (özel mülkiyetin ortaya çıkması )
• sentez (sınıfsız toplum)   gibi bölümlere ayıran kişi "Hegel'dir.

K.Marx'ın Toplum Analizi;

• Materyalist tarih anlayışı hakimdir
• İnsan kendi varlığının devamı için,emeğiyle çalışıp üretmek zorundadır
• Toplumu anlamak için üst yapı-alt yapılarına bakmak lazımdır,der.
• Çatışma olmadan ilerleme olmaz diyor
• Toplumsal yapının niteliği ; değişim'dir der. (sınıflar arası mücadele)
• Toplumsal gerçeklik ve bilinç kavramlarının üzerinde durur
• İnsanlık tarihini;

1. ilkel komünal
2. asyatik
3. antik
4. feodal toplum
5. kapitalist toplum
6. sosyal toplum diye sınıflandırır.

1.İlkel komünal: İnsanlığın ilk dönemidir.Özel mülkiyet ve sınıflara rastlanmaz,doğaya bağımlılık vardır,

2.Asyatik: Batı dışı uygarlıkların yaşadığı toplum modelidir,işçiler devlete bağımlıdır.

3.Antik:Özel mülkiyetten sonra ortaya çıkan ilk topluluklardır. Efendiler-köleler olmak üzere iki sınıftan oluşur.

4.Feodal :Efendilerin yerini toprak sahipleri,kölelerin yerini köylülerin aldığı toplumdur.

5.Kapitalist:Üretim araçlarına sahip burjuva ve emek gücünü ücret karşılığı satmak zorunda kalan işçi sınıfından oluşur.

6.Sosyalizm: İki temel sınıf arasındaki çatışmanın sonucunda sınıfsız bir toplumun olacağı ...

Yabancılaşma Kuramı:

İnsanların kendi yarattıkları güçlerin,kendi karşılarına yabancı güçler olarak çıktığı,onların egemenliğinin altına girdikleri bir durumdur.

1. İnsanın üretici etkinliklerine yabancılaşması
2. Ürettiği ürüne yabancılaşması
3. Birlikte çalıştığı işçilere yabancılaşma
4. İnsani potansiyeline yabancılaşma

Emek: İnsanın kendi kendini gerçekleştiren özü'dür.

Din Teorisi:

• Din insanın kendi hayal ürünüdür, der.
• Ona göre din,egemen sınıfın imtiyazlı sınıfsal çıkarlarını ve hakimiyetini meşrulaştırma aracıdır,der.

👉Marx'ın ideal toplum tipinde;

ne sömürü ne yabancılaşma ne de dine yer yoktur.

👉Ekonomide ; 

• ücret
• kar
• rant   gibi kavramları keşfeden kişi "Adam Smith" dir.

Meta: İnsan emeği tarafından üretilen,kullanım değerine ve değiş-tokuş edilebilme özelliğine sahip üründür. İki tür değişimi söz konusudur;

1. Birinci tür: Maldan-mala değişim,eşitlik ilkesi hakim
2. İkinci tür:Malın değişiminde para kullanılır.

İşgücünün metalaşması:Emeğin de bir meta gibi alınıp satılır hale gelmesidir.

Kapitalist üretim süreci:

• Kullanım değeri
• Artı-değer üretme süreçlerinden oluşur.

Marx  iş süresini;

1. Zorunlu iş süresi
2. Artı-iş süresi   olarak tanımlar.

Artı-değer:İşçi tarafından artı-iş sürecinde (fazla çalışma) üretilen ve kapitalist tarafından el konulan değer miktarıdır.

Zorunlu çalışma:İşcinin ücret olarak aldığı değeri üretmek için gerekli çalışma süresidir.

Fazla çalışma:Zorunlu çalışma süresinin dışında kalan kısımdır.Fazla çalışmada (artı-iş süresi)üretilen değere "artı-değer"denir.

👉 Kapitalist tarafından artı-değer'in artırılması için iki yol izlenir;

1. Çalışma süresini uzatmak
2. Çalışma süresi değiştirilmeden emek verimliliğinin artırılması

Kapitalizm Çelişkileri;

1. Sisteme dair çelişkiler
2. Toplumsal çelişkiler

SInıf Kuramı:

1. Üretim araçlarına sahip olanlar kapitalist sınıf (burjuvazi)
2. Mülksüzleşen ve ücret karışılığı çalışmak zorunda kalan işçi sınıfı(proletarya)

Marx'ın orta sınıf kategorisine dahil olanlar;

• Küçük üreticiler
• Küçük burjuvazi
• Metaların dolaşımıyla uğraşanlar

1. satın alma
2. pazarlama
3. satış

• Aracılar

1. toptancılar
2. dükkan sahipleri
3. spekülatörler

• Sermaye adına yönetenler(yöneticiler ) ve onların yardımcıları ve denetleyicileri
• Hukukçular
• Ruhban sınıfı
• Gazeteciler
• Ordu
• Polis gibi devlet görevlileri

Kendinde sınıf :İşçi sınıfının üretim sürecindeki nesnel sınıf konumunu ifade eder

Kendi için sınıf:İşçi sınıfının sınıf bilincinin oluşması ve kendi çıkarlarının peşinde koşmasıdır.