TÜRK SİYASAL HAYATI 5. ÜNİTE

 İDEOLOJİK ÇEŞİTLENMELER VE TOPLUMSAL HAREKETLER

İdeoloji: Bir düşünce dizgesinden beslenmekle beraber bir siyasal duruş,pozisyon,eylem planı,hatta yol haritası çizer." en iyi yol" un hangisi olduğunu anlatır.

Osmanlı Döneminde  (19.yy da ) çıkan ideolojiler

1. Milliyetçilik
2. Osmanlıcılık
3. Panislamizm     ＞   Ortak gaye Osmanlı birliğini korumaktır.
4. Turancılık
5. Türkçülük

Milliyetçilik:  ✓" Her milletin bir devleti olması" fikrini temsil eder,

                       ✓ Emperyal gelenekteki Teba/ Hükümdar ikiliğini sarstı

                       ✓ Tepki olarak "İmparatorluk vatanseverliği" kavramı ortaya atıldı. ❗

Osmanlıcılık:  ✓  "1.Meşrutiyet" döneminde etkili olmuştur.

                        ✓ Osmanlı sınırları içerisindeki bütün milletleri dil,din,ırk farkı gözetmeksizin aynı hak ve yetkilere  sahip kılarak birlik ve bütünlüğü sağlamak amacı vardır.

Panislamizm: ✓ "Din"i merkeze koyan bir ideolojidir.

                       ✓ Müslüman liderlerin en çok tuttukları ideolojidir (။.Abdulhamid)

Türkçülük :    ✓ Osmanlıcılık  ve İslamcılık akımlarına karşı                                              *anestek

                           👉Yusuf Akçura ➝ 📚Üç Tarz-ı Siyaset 

                           👉 Ziya Gökalp  tarafından ortaya atıldı.

Turancılık :   ✓ 1912-1930 yılları arasında Türkiye'nin en etkili siyasi ideolojik düşüncesidir.

                       👉 Ziya Gökalp (İttihat ve Terakki hareketinin ideoloğu) ➝ 📚 Türkçülüğün Esasları

     adlı kitabında turancılığı "uzak ideal/mefkure" olarak niteliyor...

                      👉 Ömer Seyfettin 

                      👉 Mehmet Emin Yurdakul  (Turan sözcüğü yerine Vatan  sözcüğünü kullanan kişidir)

                      👉 Hüseyin Nihal Atsız (en radikal Türkçü-Turancı)

                      👉 Reha Oğuz Türkkan

                      👉 Fethi Tevetoğlu 

                      👉 Ahmet Ağaoğlu

                      👉 Halide Edip Adıvar    ＞  Turancılık ideolojisini terk ettiklerini beyan edenler...

                      👉 Yusuf Akçura

✅İttihat ve Terakki cem.siyasi gelişiminde etkili olan iki ideoloji

1. Türkçülük
2. Turancılık

Cumhuriyet Dönemi :Resmi İdeolojinin İnşası:

1. Kemalizm

Kemalizm:  "Ulusal modernleşme ve ulus devlet" i idealize eden bir ideolojidir.

• Cumhuriyetçilik
• Halkçılık
• Devletçilik
• Milliyetçilik       ＞   ilkeleri ile kendini tanımlar.
• İnkılapçılık
• Laiklik

 ✓ Kanun ve yasalara bağlı meşru,yet anlayışı

✓ Ümmet toplumundan  bir ulus devletine geçiş

✓ Teba/halk /kral / sultan ikiliğinden oluşan siyaset yerine ulusal egemenlik inşa etmek

✓ Dini yaklaşımdan çok,pozitif anlayışa geçmek     gibi bu dört teorik varsayım üzerine kurulmuştur.

Anadolucuk:

✓ 1923-1925 yılları arasında ilk ortaya çıkan bu hareket 👉 Mükrimin Halil Yinanç ve onun çıkardığı Anadolu dergisi etrafında oluşmuştur.                                                                    *anestek

1. Mavi Anadoluculuk
2. İslamcı Anadoluculuk
3. Türkçü Anadoluculuk   

Mavi Anadoluculuk:  ✓ Batılılaşma öze dönmektir der

                                   ✓ İslami öğeler yerine ,anadolu motiflerine ağırlık verir

                                   👉Sebahattin Eyüboğlu

                                   👉 Halikarnas Balıkçısı

                                   👉 Melih Cevdet Anday

                                   👉 Azra Erhat

İslamcı Anadoluculuk: ✓ 1939 sonrası ortaya çıkmıştır

                                    👉 Hüseyin Avni Ulaş

                                    👉 Nurettin Topçu 

Türkçü Anadoluculuk :✓ Anadolu'yu dünyaya değil,"öze" ve "yerel olana" açılan bir kapı olarak gören düşüncedir.       👉Remzi Oğuz Arık

✅ Türkiye'de 2000'li yıllarda sol ideolojiye daha yakın ,kendini sağ milliyetçilikten ayırt eden "Ulusalcılık" akımı ortaya çıkmıştır.

Batıcılık,Çağdaşlaşma ve Modernizm :

✓ Batı  hem gelişme  arası hem de bir tehdit kaynağı olarak görülmüştür. (Batılılaşma)

✓ Çağın gelişmelerine açık olmak ve uyum sağlamak olarak görülen kavram ise batılılaşmadan daha  kabul edilebilir bir kavram olmuştur (çağdaşlaşma)

✓ Modernizmin temelde dayandığı iki anahtar kavram,yenilik ve değişimdir.

Muhafazakarlık :

✓ 1950 sonrası...

✓ Düzeni korumak,varolanı muhafaza etmek,Değişime kuşku ile bakar.

✓ Muhafazakarlığın ilk savunucusu Edmund Burke 'dir.

✓ Gelenek çok önemlidir.

✓ Amaç bilim ve maneviyatı dengeli bir şekild bir arada tutabilmektir.

1. Kültürel muhafazakarlık
2. İslamcı muhafazakarlık
3. Milliyetçi muhafazakarlık

Kültürel muhafazakarlık:  👉Mustafa Şekip Tunç                                                                *anestek

                                          👉 İsmail Hakkı Baltacıoğlu

                                          👉 Peyami Safa 

                                          👉 Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu   ＞ Geçmiş kültürlerin yok oluşa terk edilmemesi, dinin ve kültürel kurumların toplumsal yaşam için işlevsel oldugunu savunurlar.

                                          👉 Yahya Kemal

                                          👉 Ahmet Hamdi Tanpınar 

İslamcı muhafazakarlık:  ✓ Dini duygu ve anlayışa çok yer verirler.

                                         👉 Sait Halim Paşa

                                         👉 Ahmet Cevdet Paşa

                                         👉 M.Akif  (Ümmet kavramını kavim kavramının önüne geçirmiştir)

                                         👉 Necip Fazıl Kısakürek ("Muhafazakar Demokrat" kesimi derinden etkilemiştir)

Milliyetçi muhafazakarlık: ✓ Milli duyguları çok önemserler.

                                            ✓ İdeolojiler üstü olarak nitelendirirler

                                            ✓ "milli öz","milli bünye","milli hissiyat" gibi kavramlar

                                             👉 Nurettin Topçu

                                             👉 Mümtaz Turhan

                                             👉 Erol Güngör

                                             👉 Samiha Ayverdi

                                             👉 Ekrem Hakkı Ayverdi

Siyasal İslam:

1. nesli ➝ 1908 devrimi / ॥. Meşrutiyet ile başlar ve Cumhuriyet dönemi çok partili hayata geçiş ie sonlanır.

2.nesli ➝ Milli Nizam Partisi'nin faaliyete geçmesi ile 

✅ 12 eylül 1980 darbesi sonrası   ➝ "Türk-İslam Sentezi " (Müslümanlığı bir üst kimlik olarak tanmlar)   👉 Turgut Özal dönemi

Sol ve Sosyalizm: 

Solculuk:Mevcut sosyal hiyerarşiyi,eşitsizliği kaldırmak isteyen ve zenginliğin ve imtiyazların adaletli dağılımını destekleyen politik harekettir.

• TKP (Türkiye komünist partisi)                                                                                     *anestek
• TİÇSF (Türkiye işçi ve çiftçi sosyalist fırkası)

✓ Evrenselcidir ve seküler bir toplumsal yapıyı savunurlar.

✅ 1950 'de kurulan tek yasal sosyalist parti  ➝ Vatan partisi'dir (Dr.Hikmet Kıvılcımlı)

TİP: (Türkiye işçi partisi)

✓ 13 sendikacı tarafından  14 şubat 1961'de kurulmuştur.

✓ Mehmet Ali Aybar

✓ Anti emperyalist'dir

 ✓ Barışcıl ve bağımsız bir dış politika benimser

Türk Barışseverler Cemiyeti:

✓ Behice Boran

✓ Türkiye'nin Kore'ye asker göndermesini ve Nato'ya girmek istemeleri kınamasıyla dikkat çekerler.

Yön Hareketi: 

✓ 1960-1980 arası

✓ Dönemin entellektüellerinden destek almıştır.

✓ Doğan Avcıoğlu ➝  📚 Türkiye'nin Düzeni 

Liberalizm:

✓ 17.yy da ortaya çıkan bireyselciliği,bireysel hak ve özgürlükleri,özel mülkiyeti ve devlet müdahaleciliğinden uzak serbest piyasa sistemini temel alır.

✓ Bırakınız yapsınlar.. Bırakınız geçsinler sloganı ile ünlüdür.

✓ Adam Smith ➝  📚 Ulusların Zenginliği (Liberal kavramı ilk kullanan kişi)

✓ Liberal sıfstını ilk ve halen tek kullanan parti 1994 yılında kurulan "Liberal Parti'dir.Daha sonra Liberal Demokrat Parti olmuştur.

• Avukat Kazım Berzeg
• Mustafa Erdoğan
• Atilla Yayla

Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm:

✓ 1981-1984 yılları arası..

✓ Mevcut erkek egemen yapıları sorgulayan bir yaklaşımdır.                                           *anestek